Manastir Ćelije – matica ženskog monaštva 20. vijeka

Izvor: RTRS

Monaški način života traži odvojenost od svjetovnog. Tišina i umirujuća ljepota netaknute prirode zamjenjuju bučna naselja. U kanjonu rijeke Gradac na području sela Lelić, u valjevskom kraju, podignut je manastir Ćelije.

Najvjerovatnije da je dobio naziv po kelijama, usamljenim molitvenim mjestima, pećinicama u kojima su obitavali monasi Srednjeg vijeka.

Pretpostavlja se da je i prvobitna manastirska crkva ličila na keliju.

– Gdje god je srpski narod živio nalazile su se pravoslavne bogomolje. Crkva je bila mjesto okupljanja i poput Presvete Bogorodice pokrovom je štitila, čuvala i vodila svoj narod kroz vijekove – počinje priču protonamjesnik Slobodan Aleksić iz Eparhije valjevske.

– Gdje god danas nalazimo ostatke crkvenih temelja možemo zaključiti da je tu bila jedna naseobina našeg naroda. Stanovništvo iz sela oko Valjeva dolazilo je u manastir Ćelije, jedinu bogomolju u valjevskom kraju. Naši preci su se vjenčavali, krštavali i Gospodu molitve uznosili u ovoj manastirskoj crkvi – dodaje protonamjesnik.

Prema svetosavskom nasljeđu, onome što je nekada činio Sveti Sava, da manastiri budu mjesta gdje će narod dobiti osnovnu pismenost i medicinsku njegu, manastir Ćelije je 1803. godine bio vojna bolnica, a 1830. godine škola internatskog tipa.

Tokom burnih događaja minule prošlosti manastir Ćelije je više puta postradao, ali i vaskrsao. Bio je dugo muški manastir. Skoro vijek i parohijska crkva. Dolaskom mati Sare sa sestrinstvom iz manastira Ljubostinja 1946. godine otvara se novo poglavlje u istoriji manastira Ćelije.

Monahinje zatiču oronuli konak i staru crkvu, zdanja koja su vapila za obnoviteljskom rukom. Predanje govori da je manastirska crkva Svetih Arhangela Mihaila i Gavrila zadužbina kralja Dragutina, odnosno da je jedan od braće Nemanjića podigao ovu svetinju u 13. vijeku.

– Ove činjenice potvrđuje sama arhitektura hrama, da je podignut negdje u Srednjem vijeku. Tako da je srednjovjekovna zadužbina i zasigurno da potiče iz doba Nemanjića, našeg zlatnog perioda, duhovne i graditeljske obnove našeg naroda – pojasnio je protonamjesnik Slobodan Aleksić.

Sudbonosni trenutak za ovu svetinju bio je dolazak Ave Justina Popovića, profesora Beogradskog univerziteta, koga su komunisti protjerali.

Trudoljubljem Ave Justina, igumanija Sare i Glikerije, monahinja i samih mještana manastir Ćelije doživljava duhovni i materijalni procvat. Po blagoslovu Ave Justina monahinja Antonina odlazi u Grčku na učenje ikonopisa, vizantijske ikonografije i tehnike slikanja.

Paralelno sa ikonopisanjem započinje misionarska i izdavačka djelatnost. Godine 1970. štampan je “Akatist Pokrovu Presvete Bogorodice”, prvo izdanje. Tako monahinje Ćelija poput pčela pronose Sveto Jevanđelje širom svijeta i doprinose duhovnom vaskrsenju.

– Manastir Ćelije ima svoje izdavaštvo i čuven je po djelima Ave Justina. Preko stotinu djela ovaj manastir je odštampao i podijelio, pustio našem pravoslavnom svijetu da traži odgovore na mnoga svoja pitanja. Pored izdavaštva tu je i ikonopis, koji je krasio jedan period ovog manastira. Ono po čemu su monahinje Ćelija poznate jeste blagoljepije, lijepo pojanje, lijep način i stil pjevanja, koji je prepoznatljiv u našem pravoslavnom, molitveno-bogoslužbenom svijetu – nastavlja priču protonamjesnik.

Istakao je da manastir ima svoje molitveno pravilo koje počinje u 5 časova ujutru, sa svim onim ličnim molitvenim pravilima svake monahinje. One se okupljaju u svetom hramu i započinju jutarnju molitvu.

Poslije Ave Justina u ovaj sveti hram dolaze po blagoslovu nadležnog episkopa sveštenici iz cijele Eparhije valjevske da služe bdenija, večernja bogosluženja i svete liturgije. Mnogi ljudi danas traže duhovnu hranu i vodu da utole svoju duhovnu glad i žeđ.

– Jedan sveštenik dežura kod moštiju Prepodobnog Ave Justina, čita molitve i daje odgovore svima onima koji bogočežnjivo dolaze ovdje. Manastir Ćelije je poznat u našoj Crkvi po strogom molitvenom pravilu – zaključuje  protonamjesnik Aleksić.

U blizini manastira protiče Gradac, jedna od najbistrijih evropskih rijeka na kojoj je u novije doba kršteno nekoliko hiljada Valjevaca. Prozvana je valjevski Jordan.