Lale: Sramotno niske kazne za zločine u “Silosu”
Izvor: Srna
Gotovo svakodnevna premlaćivanja, isljeđivanja, mučenja, prijetnje, ucjene, iscrpljivanja glađu i žeđu, te prisilni rad – samo su neki od oblika torture i patnje kroz koje je prošlo oko 500 Srba u zloglasnom logoru “Silos” u Tarčinu u sarajevskoj opštini Hadžići.
Nakon sedmogodišnjeg sudskog procesa za zločine u “Silosu”, prvostepenom presudom na ukupno 60 godina zatvora osuđeno je osam izvršilaca zločina iako ih je mnogo više učestvovalo u zlostavljanjima, mučenjima i ubijanjima zarobljenih srpskih civila za 1.334 dana postojanja tog logora.
“Silos” je raspušten 67 dana nakon završetka rata u BiH, na Savindan, 27. januara 1996. godine, slučajno ili namjerno, istog datuma kada je zatvoren i zloglasni nacistički logor “Aušvic”.
Osuđenima je za 16. mart zakazano izricanje drugostepene presude na osnovu razmatranja žalbi i iznošenja novih svjedočenja.
Vinko Lale jedan je od Srba koji je u sarajevskom egzodusu, u zimu 1996. godine, izbjegao u Bratunac iz opštine Hadžići, gdje je preživio torturu u “Silosu”, u kojem je proveo oko pola godine, a nakon toga još 10 mjeseci u kućnom zatvoru.
“Nakon napada muslimansko-hrvatskih snaga na srpsko selo Bradinu u susjednoj opštini Konjic, 25. maja 1992. godine, kada je počinjen stravičan zločin, te sukoba u Sarajevu i oko njega, srpsko stanovništvo u dijelu opštine Hadžići ostalo je blokirano pod muslimanskom kontrolom i doživjelo pogrom, mučenja i razne oblike nasilja i torture”, ispričao je Lale Srni.
Srbi su činili oko 10 odsto stanovnika u hadžićkim mjesnim zajednicama Tarčin i Pazarić. Većina ih je bila kod svojih kuća kada je došlo do zabrane kretanja, masovnog hapšenja i zatvaranja Srba u zloglasni “Silos”, koji je prije rata služio za skladištenje žita, a od 12. maja 1992. godine do 27. januara 1996. bio je logor za Srbe.
Od 500 zarobljenih u ovom logoru, njih 24 je umrlo od posljedica premlaćivanja i mučenja ili je ubijeno.
Sa ručka na razgovor, pa u logor
Lale je zarobljen na Petrovdan, 12. jula 1992. godine, u Tarčinu, gdje je živio sa suprugom.
“Bili smo za ručkom kada su upali u kuću i uhapsili Spasoja Kovačevića i mene, uz izgovor da nas vode na informativni razgovor i da ćemo se uskoro vratiti kući. Kasnije sam saznao da im je to bilo objašnjenje prilikom odvođenja u sve sarajevske logore. Nas su odveli u ”Silos” i bio je to ulaz u pakao”, prisjeća se Lale, pokazujući kako mu se koža ježi pri pominjanju logora.
On ističe da ga je pri uvođenju u logor dočekao komšija Albanac Azir Hajruli, udario ga kundakom puške i polomio mu rebra da bi mu oteo cigarete.
Nakon te “dobrodošlice”, uslijedili su ispitivanje i saslušavanje.
Lale navodi da su isljednik i daktilograf bili u novim maskirnim uniformama, a treći muškarac u stražarskoj zatvorskoj uniformi.
“Kasnije sam saznao da je u stražarskoj uniformi bio zamjenik upravnika logora Halid Čović, koji je među osam osuđenih prvostepenom presudom za zločine u ovom logoru, a saslušavao me je policijski isljednik Salko Gosto”, precizira Lale.
On kaže da ga je Gosto pitao da li je svjestan gdje je došao i šta ga čeka?
Prema njegovim riječima, Gosto je tada rekao da je njihov plan da 30 odsto Srba proslijede na rad na najtežim poslovima u Zenici, 30 odsto da pobiju i 30 odsto da ostave da žive da bi njihovoj djeci nakon rata pokazivali kako izgledaju četnici.
“Bio je vulgaran i doslovno je rekao ”Mi ćemo vam j….. žene i kćerke, a vi ćete gledati da vidite kako se radilo u tursko doba”, priča Lale, dodajući da se tom prilikom više puta prisjetio sadržaja “Knjige o Milutinu”.
Njega i Kovačevića su ispitivali do mraka, a onda ih je Čović proveo kroz neki mračni hodnik, ugurao ih u neku prostoriju, a stražar Albanac je naredio da krenu naprijed i zagazili su nekoliko koraka u vodu, kada im je naređeno da stanu mirno.
“Pod prijetnjom stražara da će pucati ako se mrdnemo, do jutra smo stajali mirno u vodi do članaka”, priča Lale.
On se prisjeća da su, kada je svanulo, u uglu prostorije ugledali dva starca. Oni su uhvaćeni u šumi nakon bijega iz Bradine kada je napadnuta i popaljena, a srpsko stanovništvo pobijeno i otjerano u logore.
Dva dana su Lale i Kovačević ostali sami u toj prostoriji bez hrane i vode, a starce Gligorevića i Mrkajića su odveli da ne bi sa njima razgovarali.
Tek treći dan nakon zarobljavanja dobili su po tanku krišku hljeba i sproveli su ih u drugu ćeliju.
“Treće večeri Halid Čović nas vodi, naređuje da ponesemo drvenu paletu i uvodi nas u ćeliju u kojoj je bila slaba svjetlost od fenjera. Osjetio se užasan smrad. Ušli smo među 30 ranije zarobljenih Srba, koji su bili izmrcvareni, prljavi, neobrijani i neuredni. Avetinjski su izgledali”, opisuje Lale stanje u ćeliji od 50 metara kvadratnih, a visina do krova bila je 10 metara, s tim što su na pet metara visine bile betonske staze na kojima su bili stražari.
Temperatura u ćeliji stalno je iznosila osam stepeni Celzijusevih. Prozori su bili zakrečeni da bi što manje svjetlosti ulazilo.
“U toj ćeliji bilo nas je 36 i tu sam ostao do kraja decembra. Zbog skučenog prostora morali smo svi lijegati na bok kada spavamo i istovremeno se okretati”, opisuje Lale nehumane uslove i mučenja kojima su stalno bili izloženi logoraši.
Fekalije na betonu na kojem su spavali
On dodaje da se u uglu nalazila jedna plastična kanta od farbe za obavljanje nužde i da su se fekalije razlivale po betonu na kojem su spavali jer kanta nije redovno pražnjena.
Brišući znoj sa čela, koji izbija prilikom prisjećanja na patnje i nehumane uslove, Lale ističe da ga nisu gonili na prisilni rad i da je samo jednom cijepao drva.
U tom periodu logoraši su za 24 časa dobijali jedan hljeb i tri litra vode za 18 ljudi.
Stalno su ih izvodili iz ćelije i tukli u hodnicima, odakle su odzvanjali jezivi krici i jauci.
“Tih dana u ćeliji smo saznali da je umro logoraš Petko Krstić /1959/. On je prvi umro u ”Silosu”, a posljednje riječi su mu bile ”dajte mi hljeba”, pričali su očevici iz njegove ćelije”, ističe Lale.
On dodaje da su nakon Krstića u logoru umrli Obren Kapetina i najstariji logoraš Vaso Šarenac /82/.
Prema njegovim riječima, u “Silosu” su ukupno umrla i ubijena 24 logoraša.
Lale kaže da su u avgustu 1992. godine logoraši dobili dezinteriju, koja ih je iscrpila i svi su ležali u neredu, koji niko nije čistio, a stražari nekoliko dana nisu prilazili ćeliji zbog smrada.
Prvo kupanje za logoraše je organizovano tek u septembru, kada su se okupali hladnom vodom iz buradi i ošišali brade.
“Jedan dan iznenada stiže džip i izlaze tri naoružana muškarca u crnim uniformama od kojih jedan psuje balijsku majku stražaru Nerminu Kalemberu, pitajući ga: ”Je l’ se tako čuvaju četnici? Sad ću ti pokazati kako treba da se čuvaju!”, rekao je repetirajući pušku i naređujući da stanemo uz zid da nas strijelja. Za taj minut čitav život prolazi kroz glavu”, priča Lale.
On ističe da ga je drugi vojnik u crnoj uniformi spriječio da puca u njih, govoreći mu: “Nismo zbog njih došli nego zbog Dragana”.
“Tražili su Dragana Vukovića, vojnika zarobljenog u Krupcu. Taj što nas je htio pobiti bio je Zulfikar Ališpago zvani Zuka, komandir zloglasnog odreda ”Zulfikar”, koji je bio pod direktnom kontrolom Alije Izetbegovića. Oni su danima dolazili i tukli nesrećnog Vukovića, nekada i po cijelu noć, rukama, nogama, šipkama. Vuković je preživio mučenja, ali je od posljedica ubrzo nakon rata umro”, ukazuje Lale.
On podsjeća da su preživljavali razne torture i da se jednog dana u logoru pojavio inspektor državne bezbjednosti Vinko Bešlić, kojeg je poznavao prije rata.
“Bešlić je došao u kontrolu logora sa inspektorom Darkom Božićem iz Vareša. Mene su izveli iz ćelije u kancelariju i dali mi cigarete, te hljeb i sendvič, što su mi poslali od kuće. Bili su zaprepašteni mojim izgledom. Bešlić istjeruje iz kancelarije upravnika logora Bećira Hujića govoreći mu da će neko žestoko za ovo odgovarati i porazgovarali su sa mnom”, prisjeća se Lale.
Odmazda zbog remija
Lale ističe da su inspektori znali za njegovu sklonost za igranje remija i dali su mu dva špila karata, prijeteći Hujiću da ih niko ne smije od njega oduzeti.
“Niko mi nije oduzeo karte, ali je uslijedila odmazda narednih dana. Stražar Čičko ili Šok, tako su ga zvali, izvodi mene i Đorđa Vidića. Čičko me odvodi u drugu ćeliju i naređuje da stanem uz zid da me tuče. Ja se nisam micao. Tu sam ostao sam cijelu noć. U susjednoj ćeliji tukli su Đorđa i čulo se ječanje, psovke i galama”, priča Lale.
Nastavljajući prisjećanje, Lale kaže da su Vidića u jednom trenutku ubacili u njegovu ćeliju, da je bio krvav i bez svijesti, a da su njega odveli u ćeliju u kojoj su tukli Vidića.
“Stražar Emir Oputa bio je u toj ćeliji sa automatskom puškom i dva okvira municije. U sredini ćelije bila je lokva krvi i krvav trag širok pola metra do vrata kroz koja su izvukli Vidića”, isitče Lale i dodaje da ga Oputa nije tukao, ali da je dobio nekoliko udaraca od drugih vojnika u povratku do ćelije.
Lale se sjeća da je nakon toga imao tešku upalu pluća i da je sedam dana bio u besvjesnom stanju bez ikakve zdravstvene njege.
Lale naglašava da su mučenja i tuče logoraša bile svakodnevne i da su se stalno čuli jauci sa hodnika.
“A onda se krajem novembra u logoru pojavila delegacija Međunarodnog komiteta Crvenog krsta i registrovala nas. Vođa misije Mark de Pert rekao je da je tri puta išao kod Alije Izetbegovića po dozvolu za posjetu ”Silosu”, što je on odbijao”, ističe Lale.
Drugi obrok nakon smrti Krstića
Lale navodi da su nakon prvog smrtnog slučaja, odnosno smrti Petka Krstića u logoru, počeli dobijati još jedan obrok hrane dnevno.
Krajem decembra 1992. godine, Vinko Lale pušten je iz logora sa 48 kilograma težine i tada počinje druga vrsta mučenja u kućnom protvoru jer mu je bilo zabranjeno kretanje.
“Tu sam sa porodicom doživio razne oblike torture, čekajući 10 mjeseci privatnu razmjenu, koja se dogodila 28. oktobra 1993. godine”, objašnjava Lale, navodeći primjer upada arapskog mudžahedina iz Sedme muslimanske brigade u njegovo dvorište.
On navodi da su se mudžahedini povlačili sa Igmana i upali u Tarčin.
“Zahvaljujući slabom poznavanju arapskog jezika, ušao sam u razgovor s tim mudžahedinom, a u dvorište su upali domaći mudžahedini, govoreći da su došli da kolju Srbe. Arapski mudžahedin ih je otjerao jer su ga se plašili i spasio me smrti”, rekao je Lale.
