Sport bez politike postoji samo na Plejstejšnu

Izvor: Nedeljnik/Ž.Pantelić

Fraza da politika i sport ne treba da spavaju u istom krevetu koliko je lijepa i romantična, toliko je naivna i licemjerna. U antičkoj Grčkoj su ratovi prekidani tokom Olimpijskih igara, u modernom svijetu su ratovi počinjali zbog lopte: zaista kao u slučaju Hondurasa i Salvadora 1969. godine u kvalifikacijama za Mundijal u Meksiku, i pseudo poput Srbije i Hrvatske na neodigranom meču Dinama i Crvene zvezde na Maksimiru. Sport je previše važan, previše popularan, previše podložan, previše pogodan da bi ga političari i politika ostavili po strani. Na čelu sportskih organizacija, čak i najvažnijih, poput Međunarodnog olimpijskog komiteta (MOK), decenijama su se nalazili filonacisti, rasisti, antisemiti, prijatelji najgorih diktatora koje je svijet upoznao: Ejveri Brendidž, filonacista i obožavalac Adolfa Hitlera, čak 20 godina vodio je MOK. Sport bez politike postoji samo u virtuelnom svetu, kada uključimo Plejstejšn.

Benito Musolini je bio prvi lider modernog doba koji je otkrio moć sporta u političkoj propagandi. Italijanski diktator bio je veliki ljubitelj sporta i posebno fudbala. U Seriji A su fudbaleri imali obavezu da pozdravljaju fašističke glavešine tzv. rimskim pozdravom, budući da je Musolini, gotovo čitav vijek pre Kolinde Grabar Kitarović, izmislio da je podizanje desne ruke “stari rimski pozdrav”, kao što je hrvatska predsjednica “otkrila” da je “Za dom spremni” stari hrvatski pozdrav. “Azuri” Vitorija Poca, dvostruki svjetski prvaci u fudbalu, tokom fašističke vladavine bili su “neri” (igrali su u crnoj opremi) i obavezno su pozdravljali sa podignutom desnom rukom prije svakog meča. Bruno Neri je ušao u istoriju kao jedini italijanski fudbaler koji je odbio da upotrebi fašistički pozdrav prije početka jedne utakmice. Njegov gest je bio posebno upadljiv na svečanom otvaranju gradskog stadiona u Firenci 1931. godine pošto su u loži sjedili čelnici fašističkog režima.

Adolf Hitler je u mnogo čemu imitirao Musolinija, baš kao i Josip Broz, od nošenja bijelih odijela do senzibilnosti za pionire i pionirke. I pored toga što je Hitlerovo interesovanje za sport bilo jednako onome koje je imao Slobodan Milošević, nacisti su upregli sport do krajnjih granica u svoju propagandu. Jedan od izuma nacista koji je i danas u upotrebi jeste nošenje olimpijske baklje koje je uspešno odnjegovao i revalorizovao Brendidž.

Olimpijske igre u Berlinu su primjer po antonomaziji za zloupotrebu sporta u političke svrhe. U imaginaciji većine ljudi Džesi Ovens predstavlja sinonim za otpor nacizmu na sportskom terenu, u stvarnosti to su bila dva Austrijanca: Karl Sesta i Matijas Sindelar. Njih dvojica su igrala čuvenu utakmicu tzv. ujedinjenja. Nacionalnoj selekciji Austrije bilo je dozvoljeno da posljednji put nastupi pod svojim imenom. Uprkos naredbi nacističke vrhuške, koja je bila u svečanoj loži stadiona u Beču, da Austrija mora da izgubi meč, Sindelar i Sesta su odigrali utakmicu života i sa dva gola potopili Nemce. Štaviše, Sindelar je namjerno proslavio svoj gol ispod svečane lože, izazivajući naciste, dok su na kraju meča Sindelar i Sesta jedini odbili da, sljedeći protokol, pozdrave, što bi Kolinda Grabar Kitarović rekla, “starim njemačkim pozdravom “Sieg Heil” ” .

Žrtve rasističkog predsjednika MOK-a Brendidža bili su i simboli borbe za građanska prava Tomi Smit i Džon Karlos ali i bijelac Australijanac Piter Norman jer se solidarisao sa svojim rivalima i podržao njihovu borbu za ravnopravnost. Oni su izbačeni iz Olimpijskog sela u Meksiko Sitiju i njihove sportske karijere su završene. Brendidž je svoje filonacističko lice pokazao na Olimpijskim igrama u Minhenu. Američki rasista ne samo da nije zaustavio Olimpijske igre posle masakra jevrejskih sportista već je izbjegao da u govoru dan posle masakra pomene ubijenih 11 reprezentativaca Izraela. Brendidž će otići i korak dalje stavljajući u istu ravan isključivanje sa Olimpijskih igara u Minhenu Rodezije (današnji Zimbabve) u kojoj je tada vladao aparthejd i terorističkog pira palestinske kriminalne organizacije Crni septembar.

Tokom Hladnog rata Olimpijske igre zloupotrebljavali su komunistički režimi kako bi dokazali superiornost nad demokratskim svijetom. Čitave generacije sportista su bile podvrgnute dopingovanju organizovanom od čelnika sportskih saveza kojima ljudski životi, kao i njihovim nadređenima, ništa nisu značili, a kamoli zdravlje sportista. Istočna Njemačka, SSSR i Bugarska su najdalje otišli u bezobzirnom usavršavanju metoda za dopingovanje sportista. Posebno su bili beskrupulozni prema sportistkinjama. Po padu Gvozdene zavese, kreatori državnog dopinga su pronašli uhlebljenje u Kini i drugim režimima. Da se razumijemo, dopinguju se sportisti u svim zemljama na svijetu, ali je samo u komunističkim i diktatorskim režimima dopingovanje sportista bilo ili jeste državni projekat.

Osim dopingovanja korišćeni su i drugi metodi, poput bojkota. SAD i dobar dio afričkih i azijskih zemalja je bojkotovao Olimpijske igre u Moskvi 1980. godine zbog invazije SSSR-a na Avganistan. U Evropi, niko sem Zapadne Njemačke i Norveške nije učestvovao u bojkotu promovisanom od američkog predsednika Džimija Kartera, mada su sportisti zapadnoevropskih država i Australije nastupali pod simbolima MOK-a. Četiri godine kasnije Moskva je uzvratila udarac na Olimpijskim igrama u Los Anđelesu kada je čitav istočnoevropski blok, sa izuzetkom Rumunije, plus Kuba, izostao sa najvažnijeg sportskog događaja. Nije bilo ni Irana i Libije, ali ne zbog poziva Rusije već iz ličnih razloga tadašnjih režima ajatolaha Homeinija i pukovnika El Gadafija.

Nije samo MOK, kao krovna organizacija, zatvarao oči na zloupotrebu sporta i tolerisao ljude bez morala i najmračnijih političkih ideja u svojim tijelima i čak na rukovodećim položajima. Adrijano Paneta je ušao u srca dobrog dijela poklonika tenisa kada je 1976. godine izašao na teniski teren u finalu Dejvis kupa, u Santjago de Čileu, između Čilea i Italije u crvenom dresu. Panata, kao i drugi italijanski igrači, bio je primoran, pod prijetnjom duge suspenzije, da igra tenis u zemlji diktatora Augusta Pinočea.

Žoao Avelanž i Sep Blater ulaze u krug najkorumpiranijih ljudi koji su vodili gotovo pola vijeka FIFA. Brazilac i Švajcarac su sve vrijeme svojih mandata bili veliki prijatelji najokorelijih diktatora, od južnoameričkih do afričkih i azijskih. Mundijal u Argentini 1978. godine je sramota za fudbal koji je sagnuo glavu pred krvoločnim diktatorom Horheom Vidalom. Avelanž ne samo što je davao moralnu podršku diktatorima širom svijeta nego je čak učestvovao i u organizaciji šverca oružja kako bi nekima od njih pomogao, naravno za velike provizije. Dodjeljivanje Mundijala Rusiji 2018. godine i Kataru 2022. godine ulazi među najveće korupcionaške skandale našeg doba u koje je uključen čak i bivši predsjednik Francuske Nikola Sarkozi, pored Platinija i Blatera.

Aktuelni predsjednik FIFA Đani Infantino, veliki sponzor i zagovornik borbe protiv rasizma i ženskog fudbala, ne samo da ništa nije uradio za ravnopravnost između muškaraca i žena u arapskim i muslimanskim zemljama ili za slobodu i prava fudbalera u diktatorskim režimima nego je čak prihvatio poziv Kim Džong Una da dođe na najapsurdniju utakmicu u istoriji koja se odigrala nedavno u Pjongjangu. Infantino je u prisustvu trećeg izdanka sjevernokorejske komunističke dinastije Sung i par njegovih poslušnika, gledao meč kvalifikacija za Mundijal u Kataru, između Sjeverne i Južne Koreje pred praznim tribinama, bez direktnog prenosa i na kraju bez golova. Ako Kim Džong Un bude dobre volje, možda će pustiti, nekad u budućnosti, dobro izmontirani televizijski snimak.

U posljednjih par decenija fudbal je zbog svoje popularnosti postao omiljeno sredstvo za otvoreno ili podmuklo slanje političkih poruka, bilo za unutrašnju ili za spoljnu upotrebu. Predsjednik FS Palestine Džibrib Ražib je prošle godine, pred Mundijal u Rusiji, zaprijetio Leu Mesiju da će milioni Arapa javno paliti njegove dresove ako Argentina odigra prijateljski meč sa Izraelom u Jerusalimu. Slučajno ili ne, dan poslije prijetnje Ražiba, na treningu “gaučosa” u Barseloni su se pojavili Palestinci sa krvavim dresovima Argentine s imenom Mesi i brojem deset. Argentina je otkazala pripremnu utakmicu sa Izraelom.

Anomaliju ne predstavljaju političari koji ne mogu da se uzdrže od zloupotrebljavanja sporta i sportista, devijacija su sportisti koji žele da iskoriste svoju popularnost i uticaj koji su stekli na sportskom terenu za ostvarivanje političkih ciljeva. U posljednjih nekoliko nedelja u centru pažnje bili su turski fudbaleri koji su vojničkim salutiranjem dali podršku invaziji Turske i pokušaju etničkog čišćenja Kurda u severnoj Siriji.

Pep Gvardiola, trener Mančester Sitija, optužio je Španiju da ugrožava ljudska prava, pravo na okupljanje i slobodno izražavanje, kao i pravo na pravičan proces. Dodao je da Španija klizi ka autoritarnom režimu i da koristi zakone da bi kriminalizovala različito mišljenje i da krivično goni čak i umjetnike koji izražavaju svoje mišljenje. Ne ulazeći u vjerodostojnost Gvardiolinih stavova, dovoljno je podsjetiti da je poslodavac katalonskog trenera, Mančester Siti, u rukama familije iz Ujedinjenih Arapskih Emirata gdje imamo apsolutističku monarhiju u kojoj se primjenjuje šerijat i gdje bi za pokušaj secesije jednog od sedam emirata padale glave. Ni opaska Gvardiole da voli Englesku jer u njoj može da se glasa nije baš pogođena. U Španiji će 10. novembra drugi put u ovoj godini građani ponovo na birališta, jer lider socijalista Pedro Sančez nije uspio da obezbjedi većinu u parlamentu za svoju vladu.

Slogan “Barselona je više od kluba” ima jasnu političku implikaciju koju FS Španije i UEFA tolerišu već godinama, kao i razne druge marifetluke katalonskog kluba. Na Kamp Nou su političke poruke gotovo redovna pojava, a kazne UEFA imaju dejstvo na Barselonu kao kada tajkune kazne sa par stotina evra. Pred početak meča sa Interom transparent sa političkom porukom bio je pozicioniran tako da televizijske kamere nisu mogle da ga izbjegnu. “Samo se u diktaturama zatvaraju miroljubivi politički lideri”, bilo je ispisano na engleskom, valjda da ne bi bilo zabune. Barselona je protivno pravilima UEFA komentarisala u saopštenju i presudu španskog Vrhovnog suda osobama koje su odgovorne za rušenje ustavnog poretka.

NBA liga se hvalila decenijama da je najprogresivnija sportska realnost koja ne zatvara oči pred nepravdama u svijetu i ne ćuti kada su u pitanju ljudska prava. Košarkaši su se često isticali, kao i igrači američkog fudbala, u raznim plemenitim i ispravnim akcijama. Mnogi od njih su se s pravom digli protiv Džordža Buša mlađeg i Donalda Trampa, Golden Stejt je prekinuo tradiciju da šampionski tim NBA posjeti Belu kuću jer je u njoj njujorški tajkun. Međutim, bila je dovoljna jedna poruka na društvenim mrežama generalnog menadžera Hjustona Derila Moreja, u znak podrške Hongkonžanima u borbi za njihova prava, pa da na površinu ispliva licemjerje čitavog NBA pokreta. Kinezima je bilo dovoljno da zaprijete raskidom ugovora o televizijskim pravima i sponzorstvima i da košarkaši, koji su moralne vertikale kad treba ustati protiv Trampa, kleknu na koljena pred Kinezima i uskliknu s ljubavlju doživotnom predsjedniku Si Đinpingu.

Na prostoru bivše Jugoslavije sport je bio uvijek mnogo više od igre i nije to prestao da bude čak ni kad Jugoslavije više nema. Kod nas politika nije nikada napustila zajedničku postelju sa sportom. Svi naši najuspješniji klubovi su državni projekti i svi sportski uspjesi su medalja na reveru predsjednika ili predsjednice. Ali i nama je lakše da opletemo po rasistima Bugarima i da se žalimo kako eto Turcima ni finale Lige šampiona u Istanbulu neće da oduzmu a nas su tri godine držali pod embargom.